Open brief: Wie sociale actie strafbaar stelt, holt de democratie uit

Wij zijn bezorgd. Wanneer mensen in het Midden-Oosten of China in opstand komen tegen de overheid, juichen we hen toe. Als burgers hier hun stem laten horen voor een rechtvaardige wereld, voor mensenrechten of het milieu, worden ze meer en meer gepenaliseerd of gecriminaliseerd. Nochtans zouden we blij moeten zijn dat er in deze tijden nog groepen mensen bestaan die actie willen voeren voor het algemeen belang.

Buiten alle proporties

Vandaag staan elf mensen opnieuw terecht. Zij werden eerder onder meer veroordeeld voor bendevorming omdat ze tijdens een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid genetisch gemanipuleerde aardappelplanten uittrokken en vervingen door biologische. Onze meningen over dit thema zijn zeer verdeeld. En dus debatteren we hierover graag met elkaar en in de samenleving.

Maar waar we het wel over eens zijn, is dat we ons zorgen maken over de aanpak van deze zaak. De specifieke veroordeling voor bendevorming bestraft niet de eigenlijke daad van het uittrekken van de aardappelen, maar stelt een politieke actiegroep buiten de wet. Iedereen die aan de activiteiten deelnam wordt zo een misdadiger. Dat is buiten alle proporties. De keuze om repressief tegen actievoerders op te treden, is helaas geen alleenstaand feit.

En dan is er nog de GAS-wet. Ook hierover blijft de discussie over de oneigenlijke toepassingen ervan woeden.

Actievoerders worden ook regelmatig geconfronteerd met eenzijdige verzoekschriften: met zware dwangsommen wordt actie voeren onmogelijk gemaakt. Dit zonder dat de stem van de actievoerders door de rechter wordt gehoord.

De nood aan geweldloze actie

Onze democratie heeft sociale actie nodig om haar levend te houden en te verbeteren. De ruimte om je stem te laten horen wordt, ondanks alle grondwettelijke garanties, ook in een democratie zelden cadeau gedaan. Door geweldloos actie te voeren, kan wie niet gehoord wordt, proberen zijn stem te veroveren. Geweldloze actie is daarom noodzakelijk.

Onze voorstellen:

• Het misdrijf ’bendevorming’ bestaat om zwaar banditisme aan te pakken. Niet om politieke actiegroepen die opkomen voor het algemeen belang te criminaliseren. Daarom vragen wij dat de interpretatie van het misdrijf ’bendevorming’ wordt ingeperkt.

• Het recht op vrije meningsuiting is een fundamenteel recht. Het is in de openbare ruimte aan politiereglementen onderworpen. Maar de manier waarop de steden hiermee omgaan, holt dit recht uit en maakt het tot een gunst. Sociale of politieke actie is geen overlast. Daarom blijven we vragen dat GAS niet kan worden opgelegd als de feiten begaan zijn als onderdeel van het gebruik van het recht op vrije meningsuiting, op vereniging en vergadering en van het recht op staken.

• Normaal gezien wordt in een rechtszaak de tegenpartij uitgenodigd en verloopt de procedure bij tegenspraak. In de procedure bij eenzijdig verzoekschrift daarentegen wordt enkel de eisende partij gehoord. Deze procedure is alleen mogelijk als de zaak hoogdringend is en de tegenpartij niet tijdig uitgenodigd kan worden, of wanneer die niet gekend is. Met deze voorwaarden wordt in praktijk losjes omgesprongen om acties te verbieden. Daarom vragen wij om een inperking van de mogelijkheid om per eenzijdig verzoekschrift acties te verbieden en dwangsommen op te leggen.

Danny Jacobs, directeur BBL – Bond Beter Leefmilieu Vlaanderen, Caroline Copers, algemeen secretaris Vlaams ABVV, Frederic Vanhauwaert, algemeen coördinator Netwerk tegen Armoede, Bogdan Vanden Berghe, algemeen directeur 11.11.11, Leen Pollentier, namens de partnerverenigingen van de Socialistische Mutualiteiten (splus, vfg, viva-svv, foetz, s-sport, recreas), Naima Charkaoui, directeur Minderhedenforum, Dirk Verbist, directeur FOV – Federatie sociaal-cultureel werk