Open brief aan Luc Martens VVSG: Vlaanderen hakt zijn handen volledig af

Beste Luc,

We kwamen elkaar de afgelopen decennia wel eens tegen. Ooit was ik dat jonge broekje dat af en toe bij u op het kabinet mocht komen toen u minister was, van Jeugd en Cultuur. We timmerden samen aan draagvlak voor een decreet waarmee heel wat Vlaamse middelen naar de gemeenten gingen om een jeugdwerkbeleid te voeren. Dit decreet zette een trend: Vlaanderen zou zich niet meer al te veel moeien met de keuzes in de gemeenten. En toen kwam er een soortgelijk decreet voor het lokaal cultuurbeleid, ook een historisch decreet dat opnieuw inzette op het erkennen en versterken van de autonome kracht van gemeenten. Ik kwam u in deze periode tegen in uw hoedanigheid van burgemeester van Roeselare, toen u met veel vuur uw project van bibliotheek van de toekomst verdedigde. U pleitte terecht voor Vlaamse ondersteuning. Vandaag ben ik een wat ouder broekje dat zich inzet voor het sociaal-cultureel werk. En u bent voorzitter van de VVSG, de belangenbehartiger van steden en gemeenten. En zie, we komen elkaar opnieuw tegen.

Vlaanderen trekt zich terug

Want we staan aan de vooravond van een nieuwe historische mijlpaal. De Vlaamse regering besliste in het regeerakkoord om zich terug te trekken uit de ondersteuning van al dat lokale initiatief van publieke en private spelers op het gebied van cultuur, jeugd, sport,… De Vlaamse middelen worden toegevoegd aan het gemeentefonds, van waaruit de gemeenten geld krijgen om hun eigen beleid te financieren. Natuurlijk drijven dan onmiddellijk de doembeelden boven van gemeenten die dat geld eerder voor riolen dan voor cultuur gaan gebruiken. Ik vind dit, wellicht samen met u, een heilloze discussie. Gemeenten investeren vandaag in deze domeinen en de meeste zullen dit de volgende jaren ook wel blijven doen. Maar u weet ook dat het jaar na jaar met minder Vlaams geld zal zijn, want de cultuurmiddelen die naar het gemeentefonds gaan worden bevroren tot in de eeuwigheid: geen indexering, geen groeivoet,… Binnen 5 à 6 jaar is dat geld dus 10 % minder waard. Spijtig, maar ja, de gemeenten zijn zich wellicht bewust van deze prijs voor nog meer autonomie.

Gigantische uitdagingen

Ik maak me zorgen dat Vlaanderen morgen geen enkel instrument meer zal hebben om nog prikkels en steun te geven aan innovatieve ontwikkelingen die zich lokaal voordoen. Want als Vlaanderen consequent is met zichzelf, zal het straks geen oor meer hebben naar pleidooien rond medefinanciering van initiatieven waarmee gemeenten hun hoofd boven het maaiveld uitsteken. En nochtans, dat weten we allebei, zijn de uitdagingen gigantisch groot. Want ook in de gemeenten moeten budgettair moeilijke keuzes worden gemaakt. Bepaalde vormen van dienstverlening worden afgebouwd of stopgezet. En in stilte rekenen bestuurders er dan op dat de burgers gaandeweg minder aan de overheid zullen vragen en zich meer zelf zullen engageren. Of, om het positief te zeggen, de potentiële kracht van groepen burgers die de handen uit de mouwen steken komt opnieuw meer in het vizier. Zich inzetten voor de buurt en de wijk, samen invulling geven aan de levende rol van dienstencentra, gemeenschapscentra, een actieve brugfunctie zijn tussen nieuwe inwoners en de diensten en mogelijkheden in de gemeente, vormen van actief medebeheer van gemeenschapsinfrastructuur,... De vermaatschappelijking noemen ze dit. Ik ga even voorbij aan de ideologische debatten hierover, maar duik samen met u in de praktijk. Een praktijk die leert dat dit om een nieuwe verhouding tussen overheid en verenigingsleven gaat, in een wederzijdse erkenning van elkaars sterktes en zwakten. En dat dit tijd en energie nodig heeft. De krachten worden best gebundeld, de krachten van de honderden gemeentebestuurders en professionals uit het diverse verenigingsleven in Vlaanderen. Zou het niet goed zijn dat veel van deze mensen er een gemeenschappelijke focus voor de volgende tien jaar van maken?

Draagkracht opbouwen

Dit heeft dus ook met draagkracht te maken, draagkracht van gemeenten en van verenigingen. Morgen verdwijnt de rol van de provincies om regionaal initiatief te ondersteunen. Ook hier zal het van gemeenten en verenigingen afhangen om over de eigen grenzen heen mogelijkheden voor een sterkere regionale invulling en afstemming te verkennen en uit te proberen. U weet dat dit niet altijd vanzelf gebeurt. Ook hiervoor zullen stimuli nodig zijn. Beste Luc, we staan aan de vooravond van een mijlpaal. Steeds meer mensen in politieke partijen, in de gemeentebesturen,… bevestigen me dat een vliegensvlugge en loutere overdracht van alle Vlaamse cultuurgeld naar het gemeentefonds wellicht een te simpele daad is. Want hiermee hakt Vlaanderen volledig zijn eigen handen af om nog een partner te zijn in uw zorgen, als burgemeester, als voorzitter van de VVSG. Onomkeerbaar. Is het dan niet onze gezamenlijke plicht er samen bij de Vlaamse regering voor te pleiten dat cultuurminister Gatz nog minstens twee vingers overhoudt om samen met u en ons partner te kunnen zijn in een toekomstgerichte rol voor Vlaanderen? We moeten er alleszins voor pleiten dat de regering wat meer tijd neemt, zodat we het er eens écht over kunnen hebben. Beste Luc, ik kwam u tegen toen Jeugd de trend zette in het Vlaams beleid, en vervolgens toen cultuur een nieuwe trend zette . Vandaag zitten we te veel in een afbraak-retoriek: besparen in en op gemeenten, besparen op Vlaams sociaal-cultureel werk. We kunnen er terug ambitie in krijgen, samen. Driemaal scheepsrecht?

Veel groeten,

Dirk Verbist, directeur federatie sociaal-cultureel werk.

Sectorraad sociaal-cultureel werk

Dirk Verbist krijgt alvast steun van de Strategische Adviesraad Cultuur (SARC). Deze vraagt in een advies van 17 september de Vlaamse regering aandacht te hebben voor het lokale jeugd- en cultuurbeleid bij de hervormingen. De adviesraad adviseert de Vlaamse middelen te oormerken en een deel van de middelen te vrijwaren voor het voeren van een Vlaams impulsbeleid. Het volledige advies kan je nalezen via de site van het departement CJSM