Gemeengoed: burgers aan het roer?

Pulse Transitienetwerk Cultuur smeedt al drie jaar de schakels tussen organisaties en professionals die met duurzaamheid begaan zijn in de culturele sector. Elk jaar organiseert het netwerk een trefdag over duurzaamheid in en met het culturele veld. Voor de derde editie, gehouden op 23 oktober j.l., werd ingezoomd op het thema van de commons, ook wel gemeengoed vertaald. Duurzaam geïnspireerde denkers en doeners deelden hun ervaring met de commons op vlak van geld, voedsel, erfgoed, en vele andere thema’s.

Commons

Het thema van het gemeengoed laat zich moeilijk in één zin vatten. Laten we zeggen dat de commons culturele middelen en natuurlijke hulpbronnen betreffen die (idealiter) door de gemeenschap worden beheerd. Dat beheer is onderworpen aan een reeks regels en de leden van een gemeenschap dragen verantwoordelijkheid voor de naleving ervan. Dirk Holemans brak op de trefdag alvast een lans voor het bewandelen van de ’derde weg’ van de commons: het is naar zijn zeggen geen eenzaam pad, weg van de invloed van staat en markt, maar een pad dat af en toe overlapt met de belangen van die markt en staat en waar men ernaar streeft burgerkracht te optimaliseren en samenwerking te faciliteren. Het belangrijkste is dat er collectief wordt gewerkt rond het beheer van zaken als voedsel, cultuur, stedelijke ruimte, water, digitale ruimte,... Die zaken worden nu vaak al te gretig opgeëist door zowel bedrijven als overheden, maar daar vaart de burger niet altijd wel bij.

Samentuinen zijn een mooi voorbeeld gemeengoed: grond wordt niet langer beschouwd als een privégoed of een staatsgoed, maar als ’van ons’, van de burger. Mensen werken er samen om een gemeenschappelijk doel te bereiken, namelijk de natuur en haar vruchten/voedsel terug bij de mensen brengen.

Partnerstaat

Het afsluitend reflectiegesprek ging dieper in op de relatie tussen commons-initiatieven en overheden en wees op het gevaar voor de commons in modellen als ’de participatiesamenleving’ of ’the big society’. In deze samenlevingsmodellen komt de volledige verantwoordelijkheid namelijk bij de burger te liggen. Commons kunnen in die zin snel gekaapt worden onder het motto ’wat je zelf doet, doe je beter’, maar zonder enige vorm van ondersteuning.

Gie Van den Eeckhaut lanceerde daarop het concept van de ’partnerstaat’, een middenveld waarin burgers en ’veldwerkambtenaren’ samen oplossingen vinden voor gedeelde kwesties. ’Zo’n veldwerkambtenaar staat niet ten dienste van de uitvoering van een - reeds beslist - beleid, maar staat met zijn twee voeten in de dagelijkse leefwereld van mensen om te onderzoeken hoe een doortastend bestuur de beweeglijkheid van de samenleving kan ondersteunen en sterk maken’, aldus Van den Eeckhaut. Zelfstandigheid wordt op die manier voor een stuk terug geschonken aan de samenleving. Kortom, ’Cultuur:(on)gemeen goed’ stelde het experiment centraal, of hoe burgerinitiatieven rond gedeelde topics, zo ook cultuur, terug zelf wat ruimte in de samenleving kunnen vormgeven.

Laat je inspireren

Nalezen wat er op deze inspirerende dag is gezegd? Op de website van Pulse vind je alvast alle presentaties van deze dag. Neem zeker ook een kijkje op hun Facebookpagina voor een sfeerverslag.