Vrijwilligers in beweging

Joris Piot is deeltijds verbonden als praktijklector sociaal-cultureel werk en onderzoeker aan de Sociale School Heverlee. Hij nam voor Civitaz de onderzoekstaak op zich: hij doorploegde vakliteratuur, lanceerde een survey en zette focusgroepen op met vrijwilligers van zes verenigingen (vtbKultuur, Pasar, KWB, Velt, Femma en Internationaal Comité). Hij kwam tot een aantal boeiende conclusies, die we hieronder kort op een rijtje zetten.

Vrijwilligersvragen

Waarom zet iemand zich in voor zijn vereniging? Een vrijwilliger wil in de eerste plaats mee vorm geven aan zichzelf en een betere wereld. Maar vrijwilligers die hun vrije tijd besteden aan ’hun’ verenigingen, verwachten op hun beurt iets terug. Waarvoor kijken ze dan naar hun ’koepel’? In de eerste plaats voor ondersteuning bij het organiseren van activiteiten. Vervolgens wordt ook ondersteuning verwacht voor inspiratie, bekendmaking en samenwerking in de eigen groep. Daarenboven vinden vrijwilligers het ook belangrijk ’fier’ te kunnen zijn op hun vereniging.

Er is dan weer minder vraag naar ondersteuning op samenwerking met anderen en het beïnvloeden van gemeentelijk beleid. Lokale afdelingen zijn dan ook helaas nog al te vaak verplicht zich bezig te houden met praktische beslommeringen. Eén hinderpaal komt alvast het sterkst naar voor: administratieve overlast. Het gaat dan vooral om financiële, verzekeringstechnische, logistieke en andere regelgevende randvoorwaarden voor een groep.

Levensfasen van een groep

Piot merkt op dat een groep verschillende levensfases kan doorlopen. Dit vergt telkens een andere vorm van ondersteuning. Schematisch stelt hij het als volgt voor.

Een opvallende paradox: sterke groepen vragen net om méér ondersteuning, zijn er ook tevreden over en vinden bovenlokaal overleg erg zinvol.

Maatwerk

Piot ziet heil in maatwerk dat rekening houdt met de ’levensfase’ waarin een groep zich bevindt: dat vereist een dynamisch afstemmen en coachen, voorbij standaardantwoorden. Vanzelfsprekend vraagt dit meer dan voorheen van de coachende groepsondersteuners enige maturiteit en flexibiliteit. Het aantal groepen per ondersteuner moet haalbaar blijven en daar wringt nu net vaak het schoentje. Uit de impactbevraging van FOV naar aanleiding van de besparingen, bleek ook dat heel wat verenigingen worstelen met de mate van ondersteuning die ze kunnen bieden.

Verenigingen worden voortdurend uitgedaagd de juiste balans te vinden tussen het engagement van hun leden en de eigen structuren. Volgens Piot gaat het om een delicaat evenwicht tussen "people, product and procedure".

Tegelijk waarschuwt Piot er ook voor het kind niet met het badwater weg te gooien. Structuren blijven belangrijk, maar zullen zich steeds opnieuw moeten heruitvinden om op wijzigende verwachtingen en uitdagingen in te spelen.

Toekomstverhaal

Het onderscheid tussen het sociaal-cultureel werk en ander vormen van zich verenigen is lang niet zo scherp als men soms wil geloven. Dat bleek eerder ook al uit een verkennende oefening in onze Boekstaven. Het verenigingsverhaal blijft wervend, getuige de stabiele aantallen deelnemers en vrijwilligers in de sector. Veel verenigingen blijven niet op hun lauweren rusten en zoeken voortdurend naar nieuwe manieren om aansluiting te vinden met de samenleving en soms zelfs wat voorop te lopen. Een kritische houding ten aanzien van de maatschappij én zichzelf is de beste garantie voor een sterke verenigingstoekomst.