Survey Sociaal-culturele verschuivingen: Vlaams verenigingsleven stabiel

Alles op een rijtje in een nieuw boek

Sinds 1996 peilt de survey Sociaal-culturele verschuivingen naar waarden, opvattingen, overtuigingen en gedragingen van Vlamingen met betrekking tot maatschappelijke en beleidsrelevante thema’s. In die context bevraagt de Studiedienst Vlaamse Regering (SVR) jaarlijks ongeveer 1500 inwoners. De survey is uitgegroeid tot een belangrijk meetinstrument om de sociaal-culturele omgeving waarin en waarvoor de Vlaamse overheid werkt, jaarlijks af te tasten. De verzamelde gegevens vormen grondstoffen voor beleidsvoorbereiding en -evaluatie en voor wetenschappelijk onderzoek.

In het boek "20 jaar peilen in Vlaanderen" wordt teruggeblikt op de voorbije 20 edities, zowel door een inhoudelijke als een methodologische bril.

Enkele opvallende resultaten uit de analyse van 20 jaar onderzoek naar sociaal-culturele verschuivingen: Vlamingen hebben minder intense dagelijkse contacten, hebben minder vertrouwen in de katholieke kerk en minder Vlamingen beschouwen zichzelf als katholiek. Hun levenstevredenheid bleef stabiel, holebi’s worden steeds meer aanvaard en Vlamingen nemen zeer actief deel aan het verenigingsleven.

Verenigingen en vrijwilligers: hardnekkige fenomenen

Dat is de titel van het tweede hoofdstuk uit het boek, waarin Luk Bral en Guy Pauwels dieper ingaan op de participatie van de Vlamingen aan het verenigingsleven.

De auteurs weerleggen in hun bijdrage de vaak negatieve beeldvorming over het sociale klimaat in Vlaanderen. Al te vaak wordt er gedacht dat de verruwing, het gebrek aan vertrouwen in de medemens en de instellingen, de erosie van sociale cohesie en daling van de maatschappelijke inzet in verenigingen en vrijwilligerswerk hand over hand toeneemt.

De onderzoekers, die voortbouwen op op onderzoek van Marc Elchardus uit 2009, komen naast conclusies over informele contacten, engagement, waarden, individualisme, etnocentrisme, tot enkele bemoedigende vaststellingen over vrijwilligerswerk en het Vlaamse verenigingsleven. Deze cijfers tonen aan dat van een terugval van het verenigingsleven geen sprake is. Tegen de gangbare mening in blijft de helft van de bevolking zich engageren in minstens één vereniging, een kwart is zelfs lid van minstens twee verenigingen.

Nog enkele interessante passages op een rijtje

• Terwijl de globale evolutie weinig verandering laat zien, zijn er wel onderlinge verschuivingen tussen het type van vereniging. Sportverenigingen zijn over de hele periode de meest aantrekkelijke verenigingen. Een kwart van de bevolking is daar lid van. Daarna volgen de sociaal-culturele en de ontspanningsverenigingen. Als we de actieve en bestuursleden samen nemen, zien we dat vooral de sportverenigingen, ontspannings- en lokale verenigingen de voorbije 20 jaar aan aantrekking hebben gewonnen, terwijl de sociaal-culturele en de maatschappelijke verenigingen minder actieve leden aantrekken.

• Ook vandaag verkeren het actieve lidmaatschap, het opnemen van verantwoordelijkheid als bestuurslid in een vereniging en het verrichten van onbetaald vrijwilligerswerk niet in crisis. De verschuiving van sociaal-culturele en maatschappelijke verenigingen naar sport- en lokale en ontspanningsverenigingen zet zich wel door.

• Dat lid zijn van een vereniging een positief effect heeft op de beleving van een aantal waarden die het samenleven versterken, wordt ook in deze analyse bevestigd. Uit onze analyse blijkt wel dat de intensiteit van de betrokkenheid een effect heeft. Bestuursleden zijn over de hele lijn – op de milieuverenigingen na – minder individualistisch en etnocentrisch ingesteld, voelen zich minder politiek machteloos en hebben meer vertrouwen in hun medemens.

De conclusies van de survey over de verschuivingen in het verenigingsleven liggen in lijn met de bevindingen van FOV zoals we die tot en met 2015 publiceerden in ons jaarlijks cijferboek Boekstaven. Boekstaven werd trouwens als bron gehanteerd voor het onderzoek.

Het boek kan je downloaden via de site van de Studiedienst van de Vlaamse Regering.